Δείτε τις ετικέτες τροφίμων. Τρανς λιπαρά.
Τα τρανς λιπαρά είναι τα πιο επικίνδυνα από όλα τα λιπαρά. Περιέχονται στις μαργαρίνες, στα κέϊκ, στα μπισκότα, στα γλυκά, στις πίτες, στα γεύματα από φάστφουντ, στα διάφορα σνακ και στα κρέατα από ζώα εκτροφής. Αυτά τα σχετικά νέα, κατασκευασμένα από τον άνθρωπο λίπη δημιουργήθηκαν αρχικά ώστε να παρασκευάζεται ψεύτικο βούτυρο από φυτικό λάδι. Παράγονται κατά τη μετατροπή του υγρού φυτικού ελαίου σε στερεό λίπος με χρήση υψηλών θερμοκρασιών, δηλαδή κατά την υδρογόνωση, η οποία έχει δύο προτερήματα: επιμηκύνει τον χρόνο παραμονής στο ράφι και είναι φθηνή.
Οι μαργαρίνες είναι φυτικά προϊόντα με λίγα κορεσμένα λιπαρά και καθόλου χοληστερόλη, αποτέλεσμα μιας μεθόδου που ανακάλυψε η βιομηχανία τροφίμων για να στερεοποιεί τα φυτικά έλαια, τη μερική υδρογόνωση. Όμως κατά τη διαδικασία της στερεοποίησης των φυτικών ελαίων συνέβαινε κάτι περίεργο. Κανονικά, όταν στην αλυσίδα ενός λιπαρού οξέος ενώνονται δύο άνθρακες με διπλό δεσμό, συγκρατούν δύο υδρογόνα που βρίσκονται σε θέση cis, όπως λένε οι χημικοί, που σημαίνει «από την ίδια πλευρά». Με τη μερική υδρογόνωση, ενδέχεται ένα από τα υδρογόνα να αλλάξει θέση και να βρεθεί απέναντι από το άλλο. Σ’ αυτήν την περίπτωση οι χημικοί λένε ότι τα υδρογόνα βρίσκονται σε θέση trans που σημαίνει «από την άλλη πλευρά». Μια μαργαρίνη που έχει παραχθεί με υδρογόνωση μπορεί να έχει 40-47% ακόρεστα λιπαρά και το 30-40% να είναι trans.
Τα τρανς λιπαρά είναι πολύ τοξικά, εμποδίζουν το μεταβολισμό, προκαλούν αύξηση βάρους και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, καρδιοπάθειας και καρκίνου. Πολλές φορές εμφανίζονται στις ετικέτες με συγκαλυμένες ονομασίες όπως υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα έλαια. Διαβάζετε τις ετικέτες και αναζητάτε αυτούς τους όρους που δείχνουν ότι η τροφή περιέχει τρανς λιπαρά.
Έλληνες και ξένοι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα προϊόντα που περιέχουν αυτά τα ανθυγιεινά υδρογονωμένα φυτικά έλαια πρέπει να «εξοριστούν» από την αγορά. Ήδη στη Νέα Υόρκη, στην Καλιφόρνια, στην Ελβετία, στη Δανία και στην Αυστρία έχουν απομακρυνθεί από τα ράφια και απαγορεύονται. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενδιαφέρον να τεθούν περιορισμοί στην κατανάλωση των κακών λιπαρών, τρανς και κορεσμένων.
Οι ειδικοί της Ιατρικής Σχολής και της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ εκτιμούν ότι ακόμη και η μείωση κατά 1% της κατανάλωσης αυτών των λιπαρών- ως ποσοστό των συνολικών καθημερινών θερμίδων θα απέτρεπε 11.000 εμφράγματα και θα έσωζε 7.000 ζωές ετησίως στην Αγγλία. Αναγωγή με βάση τα στοιχεία του εξωτερικού δείχνει ότι στην Ελλάδα ένας αντίστοιχος περιορισμός θα απέτρεπε περίπου 2.420 εμφράγματα και 1.540 θανάτους. Η κατανάλωση τρανς λιπαρών στις αναπτυγμένες χώρες κυμαίνεται στο 2%-4% της συνολικής πρόσληψης θερμίδων. Στη Νέα Υόρκη μεμονωμένες προσπάθειες περιορισμού τους είχαν αποτύχει στο παρελθόν. Αλλά όταν απαγορεύτηκαν το 2007 το ποσοστό των εστιατορίων της πόλης που τα χρησιμοποιούσαν μειώθηκε από 50% σε λιγότερο από 2%. Και αυτό διότι ορισμένα τρανς λιπαρά εμφανίζονται φυσικά και δεν μπορούν να αποβληθούν συνολικά.
Σύγχυση επικρατούσε στα fast food που είχαν υιοθετήσει τα ακόρεστα φυτικά έλαια γιατί υποτίθεται πως έκαναν καλό στην καρδιά. Διαφήμιζαν τα φαγητά τους γράφοντας: «Μαγειρεμένα 100% σε φυτικό λάδι», όμως οι έρευνες αποκάλυπταν ότι ήταν γεμάτα trans. Ένα γεύμα κοτόπουλου McNuggets μαζί με μια μεγάλη μερίδα τηγανητές πατάτες στα McDonald’s βρέθηκε να έχει 19,2 γρ. trans λιπαρά.
Μέχρι το 1993, υπήρχε μια ντουζίνα καθόλου κολακευτικών μελετών για τα trans, αλλά όχι το αποφασιστικό χτύπημα. Θα ερχόταν όμως πολύ γρήγορα. Το 1993, ο επιδημιολόγος Γουόλτερ Γουίλετ του Πανεπιστημίου Harvard μαζί με το συνεργάτη του Αλμπέρτο Αστσέριο έγραψαν ότι κατά συντηρητικούς υπολογισμούς τους, «…περισσότερο από 30.000 θάνατοι το χρόνο μπορεί να οφείλονται στην κατανάλωση των μερικώς υδρογονωμένων λιπών».
Η συζήτηση γύρω από τα trans κράτησε δύο χρόνια και όλα έδειχναν ότι οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να εμπιστεύονται πια εκείνους που τους είχαν συστήσει τις μαργαρίνες. Ο Γουίλετ εξήγησε το μούδιασμα των συναδέλφων του λέγοντας: «Υπήρχε μεγάλη αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα γιατί αρκετοί είχαν κάνει καριέρα λέγοντας στον κόσμο να τρώει μαργαρίνες αντί για βούτυρο». Τελικά, η μία μελέτη μετά την άλλη έβρισκε τα trans αποκρουστικά και το κλίμα άλλαξε εντελώς. Δεν υπήρχε κανείς που να τα υπερασπίζεται, ενώ οι ειδικοί που σφυροκοπούσαν τα κορεσμένα επί δεκαετίες χωρίς να πουν λέξη για τα trans, κατηγορούνταν ως σύμμαχοι της βιομηχανίας μαργαρινών.
Εν τω μεταξύ, τέθηκε το θέμα της αναγραφής των trans λιπαρών στις ετικέτες των τροφίμων. «Τα trans λιπαρά, τα χειρότερα αλλά λιγότερο γνωστά μέλη της οικογένειας των λιπών, ενεδρεύουν σε πολλές δημοφιλείς μάρκες τροφίμων χωρίς να γνωστοποιούνται στην ετικέτα» , έγραφε το 1998 ένα δημοσίευμα της Wall Street Journal.
Οι ετικέτες διαχώριζαν το λίπος σε κορεσμένο και ακόρεστο διότι αυτές οι κατηγορίες είχαν διαφορετική επίδραση στη χοληστερόλη. Τώρα που είχε ανακαλυφθεί ότι τα trans, όχι μόνο ανέβαζαν την LDL αλλά επιπλέον έριχναν την HDL, προκαλώντας μεγαλύτερο κακό από τα κορεσμένα, έπρεπε κι αυτά να αναγράφονται ξεχωριστά. Οι ετικέτες αποτελούν τον οδηγό όσων επιχειρούσαν να ρίξουν τη χοληστερόλη μέσω της διατροφής, αλλά αυτοί που απέφευγαν τα κορεσμένα, έπεφταν άθελά τους πάνω στα trans.
Τελικά, το 2006, οι αμερικανικές εταιρίες τροφίμων υποχρεώθηκαν να αναφέρουν τα trans στις ετικέτες όταν περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα από 0,5 γρ. ανά προϊόν. Στην Ευρώπη οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμα αυτού του είδους την πληροφορία. Σήμερα, πάντως, η βιομηχανία τροφίμων έχει κυκλοφορήσει μαργαρίνες που δεν περιέχουν trans, αλλά το κοινό δεν είναι ενημερωμένο και αγοράζει ακόμα τις παλιές μαργαρίνες που είναι γεμάτες trans λιπαρά. Αποφύγετε, λοιπόν, τα προϊόντα που αναγράφουν στην ετικέτα ότι περιέχουν «μερικώς υδρογονωμένα έλαια» ή «τρανς».
επιστροφή
MEDIA
DIGITAL MEDIA STUDIO
